NƠI ẤY

Nơi ấy các cô gái đều là tiên nữ

Áo quần mớ bẩy, mớ ba

Yêu nhau bắc cầu giải yếm

Nơi ấy cốm Vòng gói lá sen xanh

Chuối đổ màu trứng cuốc

Heo may thu vào từ năm cửa ô

Nơi ấy

Tôi là đứa trẻ đẻ rơi

Mẹ trảy hội trên cầu giải yếm

Các bà tiên chuyền tay nhau bú, mớm

Chuyền tay nhau hát hò

Chày Yên Thái tôi nghe

Trái bàng rơi tôi nhặt

Gạo làng Gióng tôi ăn

Sông Cái lắm thủy thần

Rằm, Mồng Một dâng hoa chùa Bộc

Nơi ấy

Các bà tiên dạy tôi biết khóc

Các bà tiên dạy tôi biết cười

Các bà tiên cho tôi giấy bút

Dạy tôi vẽ lên trời hình Rồng thăng

Dạy tôi chép chữ thành vần

Dạy tôi làm chồng làm vợ

Năm ấy sấm Trạng Trình ran nổ

Trời thật nhiều đạn bom

Nơi ấy lẽ Càn Khôn

Các bà tiên lần lượt về mây trắng

Con đưa mẹ đến đầu cầu giải yếm

Mẹ trắng vào mây

Mẹ thăng vào gió

Mẹ đi trảy hội Tiên Rồng

Nơi ấy

Đào Nhật Tân nở chấn Cửa Đông

Áo trấn thủ phủ rêu Cửa Bắc

Kèn tầu hừng hực Cửa Nam

Quốc ca hát đỏ sông Hồng

Nơi ấy là Kinh Thành Cố Tích

Nơi ấy là đời tôi.

 

TỰ HỌA TUỔI THƠ

Chưa nhìn đã thấy răng

Mà lại hay cười

Chưa nhìn đã thấy mắt

Gằm gằm nỗi gì sau đít chai?

Đêm ngủ gối đầu chữ nghĩa

Mơ ngày thành một xướng ca

Cô giáo phạt tội ngu ngơ

Sáng sáng tới sân trường quét lá

Cô ơi tội mẹ em quá

Giọt khóc lau khô còn ngấn lệ buồn

Bạn bè đùa gọi chàng Trương

Ai chịu làm nàng Mỵ?

Thơ tình học trò vì thế

Bẩy sắc cầu vồng em

Mắt nhìn đâu cũng Mỵ Nương

Xanh mướt cỏ triền đê sông Cái

Ngày tuổi thơ xa mãi

Sân trường háo hức chim bay

Trương Chi hát lời giã bạn

Mỵ rút khăn tay

Cô giáo rút khăn tay

Bạn bè ủ tình vạt áo

Tình đầy ngực

Âm thanh đầy sông

Sông đầy thuyền

Có một con thuyền Trương Chi...

 

BÁI TÌNH

Hai cha con ngồi dưới gốc đa Chèm

Con nhặt lá đa cha dạy làm ngựa

Lá đa cha thổi làm kèn

Cha bảo ai trèo lên được ngọn đa

Kèn lá đa sẽ vang rền kèn trận

Ngựa lá đa sẽ hóa ngựa thần

Bay lên non cổ tích bái tình...

Thần dạy trai làng trồng lúa

Nương dạy thôn nữ tầm tang

Tình dạy chung tình

Sức mạnh tình cổ nhất

Xác thân hóa thổ thành đê

Ngăn cuồng thủy tặc

Linh thiêng non Tản tình về

Lung linh cổ tích đêm mơ

Lưng đa còng xuống

Cha công kênh con trèo lên ngựa lá đa

Ngựa bay vút ngọn

Kèn lá đa cha thổi vang trời

Gọi bao la cổ tích

Cổ tích ở trong cổ tích

Dọc suốt triền sông Cái, sông Con

Đê như yếm thắm

Ngực đôi bờ xanh lúa xanh ngô

Kèn lá đa ơi kèn lá đa

Ngày xưa cha thổi

Bây giờ môi con

 

KÝ ỨC CA DAO

Trưa nao sân nắng chang chang

Cò ngoại chân trần trang thóc

Nắng quấn váy cò

Ngoại ngã

Cháu nâng

Ngoại mắng ca dao

Một đời gánh nắng không chao

Nay lưng mới võng nỡ nào nắng nghiêng?

Trưa nao cò đậu cành mềm

Móm mém cối trầu nhìn thương dì Út

Dì Út về nhà chồng

Ca dao gà

Ngoại ngả lá chanh

Ca dao cau

Ngoại bổ cỗ

Lá chanh ngoại hát canh cần

Ngoại tiện cau rồng

Ngoại têm trầu phượng

Tĩnh lòng ngoại vấn nhiễu khăn

Cắn cắn tóc đuôi gà dì Út khóc

Ngoại ơi sao mừng lại khóc?

Ngoại cười ca dao

Cái cò lặn lội bờ ao

Lặn từ bờ mẹ lội vào bờ con...

Ca dao ngoại hát vui buồn

Lời lời cháu nghe thuộc hết

Nhưng không sao bắt chước được bà

Lúc mắng ca dao

Lúc hát ca dao

Ca dao nao lòng

Này cò này vạc này nông

Không sống tử tế đừng mong thành người.

 

MƯỜI RẰM, MỒNG MỘT

Cha không biết mình thuộc chi trứng nào ngày xưa xuống biển

Nhưng đều đặn suốt đời mồng một lịch trăng

Cha thắp ba nén nhang lạy về hướng biển

Mẹ không biết mình thuộc chi trứng nào ngày xưa lên rừng

Nhưng đều đặn suốt đời mười rằm lịch trăng

Mẹ thắp ba nén nhang khấn về hướng núi

Như thể hẹn nhau từ kiếp trước

Cha đón mẹ luân hồi nơi cửa sông

Thành đôi chồng vợ

Tổ yêu kết ở ven thành

Nơi những cây sao cao vút trời xanh

Rợp từng đàn cò trắng

Nơi một thời vua đúc tiền và súng

Gốc đa Nhà Bò trẻ chơi ô ăn quan

Tổ tình nhỏ một vuông khăn

Đủ cho các con rửa mặt

Môn tiền trông về hướng biển

Sáng mồng một cha thắp hương

Môn hậu trông về hướng núi

Đêm rằm mẹ vọng nhang

Cha không là sĩ là quan

Cha chỉ là ba sào thổ

Mẹ lúng liếng khắp vùng Sấu Giá

Thạo nghề dệt lụa ươm tơ

Gái tầm tang da bóc trứng gà

Lưng ong cong mềm khung cửi

Dạy con mẹ hay hát giỗi

Lời nào cũng hạ cung thương

Cha tôi sát cá lạ thường

Bữa nào con đào bơ giun

Là bữa ấy ba câu đầy rổ cá

Mẹ dừng tay dệt lụa

Chạy đi hái lá bờ rào

Mẹ có biệt tài nấu cỏ thành canh

Hỏi vì sao cha sát cá thế

Cha cười nhìn về hướng biển

Hỏi vì sao mẹ tìm rau giỏi thế?

Mẹ mắng yêu nhìn về hướng núi.

Bảy đứa con mẹ khóc khổ vì tôi nhiều nhất

Và tôi sợ đêm rằm nhất

Sợ lời giải cầu của mẹ linh thiêng

Con đừng vượng hỏa thành điên

Mê thơ phú hóa đời rồ dại

Sao không đi bắc cầu sông Cái

Không đi lái đò sông Con

Không là thầy giáo làng

Không xuống bến Phà Đen làm phu khuân vác?

Mẹ ơi, lạy mẹ đừng khóc

Đừng bán khoán con cho đền phủ làm gì

Con chỉ là con của mẹ

Mẹ nhắm mắt mở môi khe khẽ

Khấn âm âm lời Chinh Phụ, lời Kiều

Cha linh cảm lời cầu phiêu diêu

Bến sông buông câu lặng núi

Bao chiều, Bao chiều, Bao chiều

Canh rào không cá

Cả nhà cơm suông

Tiền bán cá cha mua giấy bút

Trao tình cho con

Dặn chép thơ tích đời trăm chi trứng

Tích đời ông bà sinh ra cha mẹ

Tích đời cha mẹ sinh ra các con

Và tích các con

Những tích đời mười rằm thắp hương

Hướng núi

Núi xanh hồn người

Những tích đời mồng một vọng nhang

Hướng biển

Biển hồn xanh khơi

Con đón lời ký thác

Hết nhìn cha lại nhìn mẹ bồi hồi

Tay đồi mồi cha trang mẹt cơm phơi

Mai thả xuống hồ nuôi cá

Mẹ luồn kim rắn rồng từng mũi vá

Áo lành con mặc sáng mai

Và sáng mai

Mồng một đầu đời

Cha cho con trông về hướng biển vọng nhang...

 

BÀI CA RỘNG KHỔ CHÉP Ở GA HÀNG CỎ ĐỀ TẶNG NGUYỄN KHẮC PHỤC

1,

Trên đầu tôi lộng một khoảng trời xanh

hình như tất cả chim đã bay về đậu dưới sân ga nào vẹt cườm xanh nào gi mỏ đá nào sáo mỏ vàng và cả vàng anh tiểu thư chỉ quen ăn kê và lòng đỏ trứng

sắp có chuyến tầu chở các chàng trai ra trận gọi các cô gái về đây đưa tiễn…

Đã qua rồi cái thời hủ lậu mẹ cha đặt cho ta những cái tên xấu xí nô lệ của quỷ thần các cô gái bây giờ tên đẹp như chim nào thiên nga nào họa mi nào tố uyên hoàng yến… chim trên sân ga Hàng Cỏ áo màu trong nắng nhấp nhô

làm bạn nhớ rừng ư? Hay là nhớ biển? Các bàn đại lý tem thư bầy những con tôm hùm và những con bươm bướm đan bằng dây cước tài hoa thủ công thả sức phô bày chị kẹo bông ông nặn tò he anh bán táo dầm có cây kèn tây thổi lời dụ trẻ

Anh muốn kỷ niệm một con tô? Đừng mua khoe mẽ chẳng được bao lâu lồng vào khóa xe không mất xe cũng bị lũ trẻ thích tôm trộm khóa

hay là ta cứ mua? Nom thật quyến rũ họ làm ra cái đẹp có phải để bầy đâu mà để ta thò tay vào túi móc tiền mua cái đẹp

ba hồi còi tầu xuôi cũng ba hồi ngược cũng ba hồi nghe tiếng còi làm sao phân biệt?

đi mà hỏi mấy bà buôn hàng chuyến tôi đáp gắt với anh chàng cứ lẽo đẽo đi theo đôi mắt xếch mũ cối rách diềm gian xảo hiện ra đầy mặt

không chừng một tay ăn cắp vặt ý nghĩ chợt cười đừng hòng móc hầu bao mấy bà buôn hàng chuyến áo đơn áo kép kim băng

các bà đi tầu thái ở đó có chè có sắn có trầu vỏ có cau khô có đường...

các bà đi tầu lạng ở đó tha hồ hàng trung quốc

các bà đi tầu nam ở đó có gạo ngô có chiếu cói có su hào cà chua có ốc có hến

các bà gánh gồng ngồi chật sân ga nhả quết trầu nhả trạng quỳnh nhả ba giai tú xuất

anh khẩn khoản bảo tôi cố chép lại cảnh ồn ào sân ga hàng cỏ thời chiến tranh để mai sau hòa bình sân ga mở lớn cảnh tượng này sẽ thành cổ tích

tôi đáp cười đừng chép thì hơn cảnh tượng này chẳng bao giờ là cổ tích đáp lời vậy nhưng bút tôi vẫn chép hình ảnh âm thanh tràn khung giấy lan man…

2,

mẹ tôi ra ga chúng tôi ra ga cô em gái đến là mau nước mắt

em trai tôi vai cong ba lô mũ đính sao vàng

mẹ tôi cầm tay em rất lâu tôi ngắm nhìn em rất lâu em gái đưa khăn lau mắt không ai nén được nghẹn ngào

nhớ ngày tiễn anh trai đi du học liên xô có ai nức nở đâu chỉ mình anh trai đỏ mắt nói lời thương cha mẹ ở nhà

nhưng hôm nay em trai đi vào trong ấy không thời hạn không tin đưa chỉ hẹn ngày về hết giặc máu không là nước lã máu ơi

tôi nhìn khắp lượt sân ga những bà mẹ mắt đầy hầm hố những người cha tóc bạc heo may những cô gái ríu rít tên chim đỏ hoe mắt khóc

người ra đi gượng cười cứng lòng mẹ đừng lo cho con con sẽ trở về

mẹ gật đầu thương anh gật đầu tin chị gái gật đầu mơ hồ nước mắt không ai nói với ai một lời mà như nói với nhau nhiều lắm

ga hàng cỏ ngày nào tầu chẳng xuôi nam chẳng đưa những người trai ra trận…

3,

những chim tiễn đã bay đi hết tôi đứng một mình trên sân ga cố mơ mộng tống biệt hành mà lòng không nghe sóng

vẫn trôi trên đầu một khoảng trời xanh

ai đi ngang chào cười chiếc mũ lem dầu che ngang gương mặt tái

tiếng ai chào trên loa ga nào giọng nói cũng đúc một khuôn đói ngủ nghe thương cô gái nhà tầu

em đi ngang qua chợt nhớ dáng em len lỏi từng toa đon đả

tầu lào cai bán phở bán mỳ bán bánh gai bánh khảo tầu phòng bán thuốc lá tầu nam bán tem thư phong bì

em đi ngày nối đêm lắc lư trong giông bão vú tròn căng sữa đói con

muốn chia lời an ủi em nhọc mệt em cười công việc nhà tầu là vậy tầu thời chiến vất vả hơn một chút nhưng vui

vui? hỏi tròn xoe mắt

vui vì đưa người ra trận ai ngược xuôi tầu cũng đều là ra trận

cả mấy người buôn hàng chuyến nữa sao?

em nghe hỏi phá cười

không có mấy bà buôn hàng chuyến thử hỏi làm sao thủ đô có gạo có đường có chiếu cói có ốc có hến?

hai bà phin nõn từ trong tranh hứng dừa hiện ra mời chào nung núc vú bán gì hai chị cũng mua mua gì hai chị cũng bán

uể oải lắc đầu chợt nhớ hứa mua tặng con một món đồ chơi noel sờ túi một xấp dầy tem phiếu thằng bạn đi công tác nước ngoài dúi tặng hôm qua

nhìn trước trông sau không một sắc áo vàng

nhưng biết đâu một cánh áo vàng bỗng từ trời bay xuống

ô dề thành kẻ tiếp tay phe

hai bà phin nõn bĩu môi lườm nguýt bỏ đi

một chàng thư sinh

mũ cối áo bộ đội phong trần

lời chào lễ phép

em từ mặt trận về còn dư một ít lương khô…

khinh ra mặt

linh tính mách về những quân đảo ngũ

em nhờ anh mang về biếu mẹ

mẹ tôi?

lúc nãy ngoài ga nhìn mẹ khóc

mẹ nào chẳng khóc ướt vai con

có người lính nào lại không thương mẹ

em về tiếp nhận tân binh mai mốt lại vào trong ấy

nhoáng nhoàng còi báo động

người lính vội đi

tay tôi những phong lương khô bốc lửa

lòng tôi nỗi xấu hổ rỉ máu

sân ga chiến tranh

sân ga chiến tranh

thật giả bao nhiêu lẫn lộn

hình như chỉ nước mắt mẹ thật thôi…

4,

tôi đã bán xấp tem phiếu giữa sân ga hàng cỏ

nỗi sợ hãi vô hình chẳng ai nhìn tôi

nhưng tôi biết mắt trời nhìn thấy

trời nhìn thấy cũng kệ trời

tôi ra cửa nam mua cho con trai một con gấu dạ một túi kẹo bọc giấy xanh giấy đỏ mua cho vợ vỉ kim băng kẹp tóc

đạn bom mặc kệ đạn bom noel đã về ngang ngõ

giặc sẽ ngừng ném bom để xúc miệng máu sám hối chúa

tôi muốn đón vợ con từ sơ tán về nhà

tóc vợ dài kẹp bồng bềnh tóc tã bông con quấn kim băng có gấu dạ con như thêm bạn kẹo hồng miệng mẹ môi con

thoáng bóng người quen định gọi kịp câm ông trưởng phòng cười tươi bên hai bà phin nõn họ trao nhau xấp tem phiếu xấp tiền

rồi ông trưởng phòng đi nhanh về phía cửa nam

tôi ngộ điều gì mà cười một mình? ba hồi còi tầu nuốt chửng tiếng cười tôi tầu nam tăng chuyến đưa tân bình vào trong ấy

ông trưởng phòng chạy vào ga một xấp mũ tai bèo vinilông đen trên tay ông đưa vội cho những người chiến sĩ

hai bà phin nõn ứa mắt nhìn theo tay xé tập tem phiếu hết hạn

một năm ông ấy dụm dành chúng tôi mua góp lòng cùng ông ấy

ga hàng cỏ bâng khuâng

và tôi đứng lặng giữa bâng khuâng…

 

CỬU TỤNG

1

nam mô thiên trạch lý

rửa tay thắp hương rước lễ

dương cương khai môn âm

âm nhu đón nước đầm

hoan hoan vú mẹ

lạy vú sinh tồn

nhu thuận dẫm theo chân hổ

cát tường từng bước lên non

dương hương cong von

nếp ăn nghĩa ở

đức ở cội ở lý

nguồn từ giao hoan

lý từ lẽ sống

2

ngưỡng mộ chót vót cao xanh

mượn mộng bay lên trời

khi chân đứng giữa cao trời

trông về thăm thăm đất

hơ hoảng tỉnh mộng

ngộ một chữ khiêm

trời thật cao mà không là cao

đất nhận phần thật thấp

cao phun xuống trao dương

thấp lắng đón hội tình

thập loại chúng sinh phát dục

hoan hoan vơi đầy

núi cao bằng trời ư

sao núi chê đất thấp?

đất chẳng buồn chẳng vui

đất mở ruộng sinh cây sinh cội

lập xóm lập làng

lập cho núi ruộng bậc thang

thương núi cô đơn giận lũ

từ ngộ đức khiêm

về suối làm viên sỏi nhỏ

hôn chân tình lội qua

về sông làm đò

chở ngãi sang làng quan họ

về đời làm con sóng thơ

hợp xướng lời biển cả

trời khiêm là thế

đất khiêm là thế

núi khiêm hóa thổ là thế

biển cả khiêm là thế

nam mô

3

sấm sét giấu mình trong đất

chờ thời rền vang

lục thượng đoạn thời tiểu nhân

nhu nhẫn hoan ca ẩm tửu

hoan ca quên lời dặn dò

sập đêm làm sao vô cữu

lôi cửu sơ đã thức mặt trời

quân tử liệu còn quân tử?

bĩ ngập lòng

ái mách tai lời thái?

sấm sét thanh mà không lực

sấm sét không hại ai

sấm sét chỉ gọi thức

địa lôi phục

4

nam mô lôi

nam mô phong

giao hoan âm dương

thành đạo núi

thành đạo sông

thành đạo xóm đạo làng

thành đạo tộc đạo nước

thành đạo trời đạo trăng

thành đạo hoàn vũ

thành đạo vợ chồng

rồi lại thành gió

rồi lại thành mưa

rồi lại thành dương

rồi lại thành âm

lại hoan phối

luân hồi

lôi phong hằng

5

sơn nhất mực thăng cao

phun mưa

bao nhiêu nước thì vừa lòng trạch?

câu hỏi không lời đáp

chỉ thấy trạch tắm kiều

mời dục

cơm sôi

mời dục

sơn tiếc của tình

phỉ sức

núi rạc

quân tử tầu

tổn tưởng không là tổn

sơn có tan cũng là tan vào trạch

lại tắm kiều

lại cơm sôi

lại trăng thanh

tội nghiệp mẹ đã sinh ra núi

6

hoan hoan gieo vào đất ích

những hạt đức

người trữ mưa cho hạ

trữ sấm cho đồng

trữ nắng cho quả chín

trữ đò cho sông

trữ cây cho rừng

trữ sóng cho bể

rồi nuôi trăng

rồi nuôi chữ

rồi nuôi tuổi

rồi nuôi lửa

rồi đắp mộ

rồi dựng làng

rồi giữ non sông

cây đức xum xuê của ích

chụm ba cây

thành thổ

phúc

7

khổn chị dậu

khổn thúy kiều

đâu phải khổn nào cũng khóc?

đầm kiệt làm gì có nước

khổn thị nở

khổn chí phèo

rạch mặt chửi cả làng vũ đại

cháo hành lò gạch trăng mơ

khổn cao bà quát thánh thơ

gươm đàn kháng khổn

chu di tam đại về trời

vận khổn chẳng dám lộng lời

cười qua khổn vói gọi trời mưa bay

trạch kiệt rồi trạch lại đầy

8

trong lòng khôn có mạch

gặp mạch đào nên tỉnh

vách đất vách gạch vách đá

cũng giếng

ăn đời này

đời khác không cạn

trữ đời này

đời khác không tràn

chỉ cần buông gầu

vục được nước

không phải trả kim

lại được soi gương

soi gương thấy nước chảy trong lòng

thành mạch

thành đạo

đạo giếng

không cạn

không tràn

9

nam mô phong

đông phong mở cửa đồng bằng

tây phong lên núi làm gió rừng

bắc phong thức đan áo ấm

nam phong trăng võng quạt chơi

ấy là gió thực gió thức thời gió

gió mềm như lụa ấm mát trần gian

với gió không thực gió thổi ra từ lưỡi

gió cát gió hung

là gieo gió

gieo ắt gặt

gió cát gặp bão phúc

gió hung gặt cuồng phong

gặt khóc gặt cười

nam mô

tôi tụng tôi

nhân quả

 

BNN.

Nguồn: Nguyễn Nguyên Bẩy - Thơ. NXB Văn học, 2010.